De Kunsthal Rotterdam toont in het najaar van 2018 in de tentoonstelling Actie <-> Reactie de volle reikwijdte van kinetische (bewegende) kunst, met werken van de meest beroemde kinetische kunstenaars ter wereld. Dit indrukwekkende overzicht biedt het publiek een ervaring met kunst die appelleert aan verschillende zintuigen. Voel, kijk, ruik, hoor en onderga de ritmes, flikkering, trillingen, instabiliteit en krachtvelden tot aan de kosmos toe! De tentoonstelling is een reprise van de succesvolle tentoonstelling ‘Dynamo’ in Parijs (2013), en komt tot stand in nauwe samenwerking met Grand Palais in Parijs.

De tentoonstelling ‘Actie <-> Reactie. 100 jaar kinetische kunst’ in de Kunsthal Rotterdam presenteert een indrukwekkend historisch overzicht van kinetische kunst, de abstracte kunststroming uit de twintigste eeuw waarin licht en beweging centraal staan. Circa tachtig werken van de beroemdste kunstenaars, die aan de ontwikkeling van de kinetische kunst hebben bijgedragen, zijn te bewonderen. Van pioniers als Marcel Duchamp, Alexander Calder en Victor Vasarely tot gevleugelde namen als Julio Le Parc, Gerhard von Graevenitz, Christian Megert, Bridget Riley, Yayoi Kusama, Jan van Munster en Dan Flavin en jongere generaties onder wie Jeppe Hein, Žilvinas Kempinas, en Philippe Decrauzat. Ook is werk te zien van Heinz Mack, Otto Piene en Günther Uecker van de Duitse avant-gardistengroep Zero.

De Kunsthal Rotterdam is trots dat zij in 2018, in nauwe samenwerking met de Réunion des musées nationaux - Grand Palais, Parijs, ruim 100 jaar na het ontstaan van deze kunststroming, met ‘Actie <-> Reactie’ een prestigieuze overzichtstentoonstelling in Nederland kan laten zien over de kinetische kunst van toen in het licht van de performatieve kunsten van nu.

De tentoonstelling is onderverdeeld in twaalf thema’s die verschillende aspecten van waarneming en fenomenale ervaring behandelen, waaronder licht, beweging, ritme, structuur, vibratie, ruimte, radiatie, immaterialiteit en draaiing. Alle kunstwerken raken aan verschillende zintuigen en creëren juist door participatie van de toeschouwer bijzondere waarnemingen. Voel, kijk, hoor en onderga de ritmes, trillingen, wervelingen en krachtvelden tot aan de kosmos: Actie <-> Reactie!

Highlights
In de tentoonstelling ‘Actie <-> Reactie’ zijn vele zinsbegoochelende kunstwerken te zien. Een wereldprimeur is het monumentale ‘Mechanisches Ballett’ van Heinz Mack uit 1963, dat alleen als model bestaat, en in de Kunsthal voor het eerst wordt uitgevoerd met referenties aan Fernand Léger en Oskar Schlemmer. Onderdeel van het werk is een licht- en geluidshow met muziek van de componist György Ligeti. Het werk ‘Blaues Segel’ uit 1964/65 van de Duitse kunstenaar Hans Haacke, dat bestaat uit een blauw doek dat door toedoen van een ventilator voortdurend golvende bewegingen maakt, is van een grote sculpturale en abstracte schoonheid.

De kunstmatige lichtruimtes in het werk ‘Chromosaturation’ uit 1965 van Carlos Cruz-­Diez dompelen de bezoeker onder in een omgeving bestaande uit slechts drie kleuren, waardoor het oog – gewend aan het waarnemen van een breed scala aan kleuren – het idee van kleur kan transformeren naar een bijna fysieke ervaring.

De zintuigelijke installatie ‘Pénétrable’ van de Latijns-­Amerikaanse kunstenaar Jesús Rafael Soto nodigt de kijker uit om één te worden met het kunstwerk. Dit speelse werk bestaat uit een dicht gordijn van duizenden plastic draadjes waarvan de vorm voortdurend verandert door menselijk contact en waarin de bezoeker kan verdwijnen.

De kunstwerken in de tentoonstelling, waaronder een aantal monumentale installaties (environments), zijn afkomstig uit gerenommeerde collecties van diverse musea uit Europa, en bijeengebracht door de Franse gastcurator Serge Lemoine (voormalig president-­directeur Musée d’Orsay en emeritus hoogleraar aan de Sorbonne Universiteit van Parijs) en Marianne Le Pommeré (kunsthistoricus).

Geschiedenis van de kinetische kunst
Begrippen als ruimte, beweging, visie en licht lopen door de abstracte kunst van de 20e eeuw, als reactie op de vooruitgang van de wetenschappelijke en technische kennis. Na de Tweede Wereldoorlog speelt kinetische kunst een belangrijke rol in het de?materialiseren van de kunst. Kunst wordt pas kunst als de kijker haar waarneemt of ervaart. Vanaf 1955, als in Parijs de tentoonstelling ‘Le Mouvement’ in galerie Denise René plaatsvindt, komen veel ontwikkelingen samen. De draaiende rotorreliëfs van Marcel Duchamp, de mobiles van Alexander Calder en het werk van Jean Tinguely markeren het begin van de bewegingskunst. Ook voorlopers van de beweging zijn in de tentoonstelling ‘Actie <-> Reactie’ te zien onder wie Giacomo Balla, Hans Richter, François Morellet en László Moholy-Nagy, die als eersten probeerden om een abstract en dynamisch begrip van de werkelijkheid tot uitdrukking te brengen door middel van schilderkunst, beeldhouwkunst en film.