LISETTE VERKERK - MY LAB
Het laboratorium van Lisette Verkerk
In de 19e eeuw woonde in Utrecht een bijzondere man: Ambrosius Hubrecht. Deze professor in de Anatomie en Embryologie correspondeerde enige tijd met Charles Darwin, auteur van het toen nog omstreden boek ‘The origin of species’ uit 1859. Net als zijn voorganger professor Bleuland, die de basis legde voor het Anatomisch Museum, bracht professor Hubrecht in zijn woonhuis aan het Janskerkhof een bijzondere studieverzameling bijeen, die later wereldberoemd is geworden. De kunstenaar Lisette Verkerk onderzocht deze beide verzamelingen in de jaren 2002/2003 op haar eigen manier: ze bestudeerde de medische preparaten, keek onbevangen naar de embryo’s op sterk water en nam de in plakken gesneden egels en menselijke organen onder de loep, die ze ook wel eens in de hand mocht nemen (want ‘ik wil altijd voelen’).
Ze voelde zich als een vis in het water, want in het werk van Lisette Verkerk is nieuwsgierigheid naar de oorsprong van het leven al heel lang een bron van inspiratie. Vanaf het begin van haar artistieke carrière wordt ze gefascineerd door de groei en het verval van het lichaam, door de schoonheid van oorspronkelijke, met het blote oog waarneembare vormen, en door de combinatie van lichamelijke imperfectie en geestelijke kracht. Juist de momenten waarop de kwetsbaarheid én de kracht van het leven samenvallen, zijn voor haar interessant. Want Verkerk is niet alleen geïnteresseerd in uiterlijke sporen van groei en verval, maar ook in de binnenwereld van de menselijke geest, die op een hele directe manier in het uiterlijk tot uitdrukking kan komen.
Die grens tussen binnenwereld en buitenwereld is het meest direct zichtbaar in de huid zelf, die een beschermende laag vormt tussen het inwendige van het dier of de mens, en diens omgeving. De huid toont bovendien de sporen van het leven: van groei en verval, van kleine en grote ongelukken, van ziekte, misschien zelfs van verminking. Maar diezelfde huid kan ook heel zacht en tactiel zijn, of ongewoon mooi, zoals bijvoorbeeld bij baby’s op sterk water die ‘zo puur, wit, stevig en sereen’ zijn, aldus Verkerk. We verstoppen de huid meestal achter kleding die dient ter bescherming, of ter verfraaiing, of om juist iets te verhullen dat eigenlijk niet gezien mag worden. Verkerk wil dan juist door die verhullende laag heen kijken. Door met rubber te werken, kan ze een directe afdruk maken van de naakte huid van haar modellen; een methode waar ze al jarenlang dankbaar gebruik van maakt. Zo maakte ze in 2006 de serie ‘Shameless’, waarbij rubberen hemdjes werden afgegoten van de borstkassen van vrouwen, bij wie vanwege kanker een borst is afgezet.
Het is een ongewoon soort esthetiek die ze in haar werk opzoekt. Met de klassieke codes van wat mooi is of mooi zou moeten zijn, heeft dat helemaal niets te maken. Maar evenmin is het bedoeld als provocatie, ook al wordt het soms wel zo opgevat. Verkerk richt zich bijvoorbeeld heel bewust op de innerlijke schoonheid van mensen. Ze kijkt op haar eigen manier naar de werkelijkheid, en zoekt daarin naar momenten van pure, delicate poëzie. Feiten, wetenswaardigheden en conventies doen er dan niet meer toe; het gaat primair om de sfeer en de zeggingskracht van het beeld, en om de ongewone schoonheid die daarin gevonden kan worden. Waarheidsvinding is niet belangrijk. Maar eerlijkheid wel. In haar ogen kan oprechte lelijkheid bijvoorbeeld ook heel mooi zijn.
Door verzamelingen zoals van die van het Universiteitsmuseum te bezoeken, door boeken na te pluizen met beelden van preparaten, embryo’s, stenen en fossielen, door naar ziekenhuizen te gaan en zich in het medische circuit te begeven, voedt ze als het ware haar eigen beeldgeheugen. Uit dat beeldgeheugen ontstaan in een constante stroom van associaties nieuwe tekeningen, objecten en installaties, waarin de gedachtenstroom van Lisette Verkerk voor even stilgezet. Belangrijk daarbij is de beperking in kleur en materiaal. Want ook voor kunstwerken geldt: als ze eerlijk zijn, puur en helder, dan is het goed.
Meta Knol
Tekst voor de publicatie naar aanleiding van de tentoonstelling Lisette Verkerk - My Lab, als onderdeel van New Talents op de Art Cologne 2007.