Krystyna Ziach, Archê, door Cees Straus (Dutch) Nederlands Foto Institut, Rotterdam, 1996 Trouw, 25 Januari, 1996 foto : Expositie Archê, Nederlands Foto Institut, Rotterdam, curator Frits Giertsberg, 1996
T/m 11 febr. Nederlands Foto Instituut, Witte de Withstraat 63 in Rotterdam, di-zo 11-17 uur. Krystyna Ziach: 'The Fountain of Time', uit de serie 'Archê'. ROTTERDAM - Buitenlandse kunstenaars leveren aan het Nederlandse kunstklimaat waardevolle en daarom niet te miskennen bijdragen. Alleen al daarom zouden ze op grote schaal gevraagd moeten worden hier te komen werken, in plaats van hen als ongewenste figuren buiten de deur te zetten, zoals hen bij gebrek aan voldoende bestaansgronden, kunstenaars eigen, overkomt.
Krystyna Ziach is zo'n kunstenares wiens aanwezigheid in dit land gekoesterd mag worden. Als beeldend kunstenares die zich toelegt op aan de fotografie gerelateerd werk heeft ze zich sinds haar komst in 1979 ontwikkeld als een interessant vertegenwoordiger van de naoorlogse generatie. Ziach is van de jaargang 1953, maar de wijze waarop ze werkt,duidt op een veel 'tijdlozere' leeftijd. Dat heeft niet te maken met gebrek aan rijpheid, maar met een houding waarin ruimte is voor filosofische invalshoeken. Ze is altijd bezig met het verwerken van die kenmerken die kunst tot kunst maken, dat wil zeggen al die zaken die het leven bepalen. Ze gaat, ook in haar nieuwste werk, dat ze onder de noemer 'Archê' (voorvoegsel van het woord archetype dat duidt op oorsprong, begin van het leven) in het Nederlands Foto Instituut exposeert, in op de voorwaarden die aan het leven gesteld kunnen worden. Die voorwaarden hebben alles te maken met de vier elementen, begrippen die Ziach als metaforen verbeeldt. Wie de vier elementen water, vuur, lucht en aarde als thema voor zijn werk kiest, komt al snel uit bij de oerbron van het leven. Water is immers een voorwaarde voor het leven (zoals trouwens ook lucht) en is in velerlei gedaanten overal en altijd te vinden. De elementen staan bij Ziach voor een veel groter geheel. In dat geval werkt de metafoor als een compressiemotor: ze brengt energie op gang die een grote vlucht kan nemen. De beelden van Ziach moet je als het ware opstarten om de betekenis er van te kunnen duiden. In haar vroege werk ging Ziach van de enkelvoudige foto uit. Dat waren meestal in de studio geconstrueerde beelden waarin ze zich manifesteerde als schilderes. Na een reis naar Japan groeide het besef dat ze de fotografie kon onderbrengen in installatie-achtige werken, driedimensionale sculpturen die wat hun vormgeving betreft verder gingen dan uitsluitend een fotografische weergave. Op de expositie 'Archê' laat ze zien hoezeer ze de fotografie heeft geïntegreerd in 'totaalbeelden'. Ziach vertelt een uitvoerig verhaal, in driedimensionale vormen, waarbij zelfs de inrichting van het geheel belangrijk is geworden. Niets is door toeval op zijn plek terechtgekomen, er is een verhaal van begin tot eind. Wat dat betreft is de ruimte in het Foto Instituut te klein en te weinig dramatisch in te richten. De finale van de expositie, een beeld van water dat over vuur stroomt, had een onverwachte apocalyps kunnen zijn, maar het beeld verrast niet omdat je het meteen al bij binnenkomst kunt zien. Water, vuur en lucht - het laatste element als onlosmakelijk onderdeel van de eerste twee elementen - waren nog niet zo onverhuld in Ziachs werk te zien als nu het geval is. Ze waren aanwezig in het Japan-project dat aan het eind van de jaren '80 ontstond en in het project 'The Garden of Illusion', dat beelden van wolken en wolkenluchten bevatte. Is lucht het meest ongrijpbare element, bij Ziach staat water eveneens voor een gegeven waarop geen vat is te krijgen. Het spoelt letterlijk over haar beelden, of wordt als zodanig opgeroepen in de vorm van waterig gekleurd glas, dat een permanent doorzicht over het fotobeeld legt. Opvallend is dat Ziach water in deze beelden nog niet als een spiegel opvat. Narcisme is haar vreemd, ook al is ze haar eigen model als 'zelfbeeld'. Naarmate ze vaker zelf in haar werk zal figureren - een overweging die door het sterker groeiende autobiografische aspect aandacht krijgt - zal de belangstelling voor het zelfbeeld toenemen. Ziach heeft trouwens na een periode van afstand nemen van zichzelf - zowel het Japanproject als The Garden of Illusion waren heel etherisch - meer behoefte gekregen haar persoonlijke ervaringen te verwerken, waarbij haar zelfbeeld als voornaamste inzet kan dienen. Het Japanproject liet op het punt van persoonlijke emotionaliteit verstek gaan, was even moeilijk te duiden als de cultuur van het land waaruit het project voortkwam. 'Archê' is basaler, gaat meer terug naar de wortels van het bestaan. De stap lijkt gezet dat je bij Ziach weer de aarde kunt ruiken, zoals je nu al de geur van roestend ijzer kunt opsnuiven.
